Chương 9: Kỷ Luật Con Cái Lẫn Cha Mẹ

Tình Yêu, Tình Dục và Hôn Nhân

Đăng vào: 4 tháng trước

 

Kỷ luật là một từ ngữ thông dụng ngày nay. Vì cớ một ngày mai tiến bộ, hiệpmột và tốt đẹp hơn. Điều ấy được bắt đầu từ đơn vị nền tảng của xã hội làgia đình. Những người nam người nữ lấy DCT làm trung tâm, được sự hướng dẫntừ bên trong, có khả năng thích nghi, nhạy bén đối với hoàn cảnh chungquanh không phải là những người lớn lên trong khoảng không không đâu. Nhưnghọ được lớn lên trong mái ấm, là nơi bậc cha mẹ hết sức nhạy bén đối vớivai trò làm gương cho con.

Trong bất cứ mái ấm nào ý thức được giá trị của mình, kỷ luật đều là vấn đềbắt buộc. Nơi đâu có những bậc phụ huynh Cơ Đốc, thì việc kỷ luật không chỉvì những áp lực của xã hội, nhưng còn là mạng lệnh của Thánh Kinh. VuaSalômôn là người tin kính, lại là người khôn ngoan đứng về mặt thế gian nàyđã làm đầy dẫy trong sách của ông với những lời nhắc nhở cha mẹ, “Hãy sửa phạt con ngươi, thì nó sẽ ban sự bình tịnh cho ngươi, và làm cho linh hồn ngươi được khoái lạc. Người nào kiêng roi vọt, ghét con trai mình,song ai thương con ắt cần lo sửa trị nó. Hãy sửa phạt con ngươi trong lúc còn hi vọng. Nếu không ngươi sẽ làm hỏng cuộc đời nó. Hãy dạy trẻ thơ con đường nó phải theo, dầu khi nó trở về già cũng không hề lìa khỏi đó.”(Ch 29:17;13:24; 19:18 22:6)

Kỷ luật là một bằng chứng cho thấy chúng ta yêu con cái. Cách đây vài năm,tôi là nhân chứng của cuộc đối chất đau lòng giữa cha mẹ và cậu con trainọ. Cha mẹ đến trường sau khi nghe báo tin con đã bị đuổi học vì đang bịảnh hưởng của ma túy. Bà vợ phản đối, “Bà không biết rằng ngôi trường nàylà nguồn hi vọng sau cùng để nó được cải thiện hay sao?Chúng tôi đã làm tấtcả những gì mình có thể làm. Đã cho nó bất cứ thứ gì nó muốn.”Và cuối cùngbà hỏi cách tuyệt vọng “Ôi Chúa, chúng con đã thiếu sót chỗ nào?”

Đứa con đưa mắt nhìn mẹ lạnh lùng.“Vâng mẹ đã làm tất cả mọi sự và đã chocon mọi thứ. Nhưng mẹ không bao giờ yêu con. Mẹ không bao giờ quan tâm đếncon. Tại sao mẹ lại cho phép con đi con đường này và bây giờ kêu la thì quátrễ rồi! Tại sao mẹ lại làm như vậy?” Thật quá đau lòng khi chứng kiến mộtcảnh tượng như thế.

Đúng vậy. Tình yêu không bao giờ đồng nghĩa với bỏ mặc. Không bao giờ yêuthương con mà lại bận rộn quá đến nỗi không chăm sóc con được. Vì đó lànhững “lợi nhuận” mà bậc làm cha làm mẹ có được hay đạt được nếu họ bỏ mặccho con cái tự xoay xở, lo liệu lấy mà chẳng hề kiểm tra hoặc sửa sai.Chúng ta có nên tin rằng một số con trai của các vị Mục sư đang nằm sauchấn song của nhà tù không? Rồi những vị lãnh đạo Cơ Đốc mà chúng ta rấtkính nể lại có các cô con gái hư hỏng? Có lẽ nào trong sự sốt sắng nhiệttình rao giảng Tin lành cho những người hư mất, chúng ta lại mang lỗi lầmvì đã đánh mất chính người thân yêu nhất đời mình? Vì cớ tầm quan trọng tốihậu mà chúng ta phải bước đi theo quan điểm của DCT trong lãnh vực này.

Đối với các bậc phụ huynh Cơ Đốc, mục tiêu của việc kỷ luật con cái phảivượt lên trên những sự sửa sai về cung cách chỉ mang tính xã hội mà thôi.Nhưng việc kỷ luật ấy phải lấy mạng lệnh của Chúa làm trọng tâm, “Ngươi hãyhết lòng, hết linh hồn, hết sức, hết trí mà kính mến Chúa là DCT ngươi, ấylà điều răn thứ nhất và lớn hơn hết.” Mat 22:37. Nói cách khác, DCT phải làtrung tâm của sự dạy dỗ của chúng ta. Chúng ta kỷ luật để làm phát triểnnơi con cái lòng yêu kính Đấng Christ. Để kết thúc phần giải thích củamình, Eugene Nida trong quyển Sứ Giả và Sứ Điệp, trang 261 nói rằng,“cungcách đã được sửa sai vẫn chưa phải là cung cách thật cho đến chừng cungcách ấy tập trung vào DCT, vì sau hết DCT phải là nguyên nhân cơ bản củahành vi ấy.”

Uốn nắn con cái trở nên người yêu mến Chúa và vâng lời Ngài là điều rấtkhó. Với tư cách là bậc cha mẹ Cơ Đốc, tôi luôn luôn đòi hỏi con cái phảivâng lời tức khắc. Dầu chúng có nghĩ gì hoặc cảm nhận như thế nào về tôi,điều quan trọng là chúng phải thực hiện điều tôi bảo và làm thật nhanhchóng. Nhưng điều DCT mong muốn nơi chúng ta thì không phải như vậy. Tìnhtrạng và ý định của một người quan trọng hơn nhiều so với những gì chúng tanhìn thấy nơi họ. Đối với Chúa, tình trạng của một người cơ bản hơn nhiềuso với công việc của người ấy.

Các nhà xã hội học đã chỉ ra rằng về mặt văn hóa, chúng ta là những conngười xem trọng các giá trị xã hội như xấu hổ,yêu mình, ao ước làm đẹp lòngngười khác. Xét về xã hội, bao lâu còn chưa bị mất mặt thì người ta vẫn xemmột hành vi vô luân nào đó là điều có thể tha thứ. Về mặt truyền thống,người Philippine sẽ làm mọi cách để chuộc lại niềm kiêu hãnh đã bị tổnthương. Đó là khi một người trong gia đình làm điều gì khiến chúng ta phảikinh hoàng, không kinh hoàng lắm vì hành động vô luân hoặc tội lỗi ấyđâu,nhưng vì tưởng tượng đến điều mà thiên hạ sẽ đồn đại. Và vì thế chúngta rất thường nghe câu nói, “Bộ mày không xấu hổ hả? Rồi người ta sẽ nói gìđây?” Nếu chúng ta buộc con cái phải hành xử tốt đẹp chỉ để được quần chúngchấp nhận mà không nhấn mạnh đến mục đích làm thấm sâu trong chúng thái độyêu thương và tôn kính Đấng Christ, chúng ta đã thất bại trong việc kỷluật.

Việc kỷ luật cũng phải mang tính cá nhân. Công việc ấy phải vì lợi ích củachính đứa trẻ, như Vua Salômôn nói để cuộc đời nó không bị hủy hoại. Điềuchúng ta quan tâm là chính phúc lợi của đứa trẻ,nghĩa là vì cả con ngườicủa trẻ chứ chẳng phải vì những gì hàng xóm xầm xì. Vì kỷ luật theo đúngthực chất của nó là một sự huấn luyện những năng lực của tâm trí, đạo đức,tâm linh và thuộc thể của một người một cách có hệ thống. Thật ra, tự đặtmình vào một công tác như thế quả là một trách nhiệm trọng đại.

Chúng ta làm cho sự dạy dỗ thấm nhuần vào một đứa trẻ bằng cách nào đây? Córất nhiều cách để dạy dỗ. Một số cách chúng ta làm cách có ý thức. Nhưng cónhững cách chúng ta thực hiện mà vẫn không biết rằng mình đang dạy dỗchúng. Nói chung, cha mẹ kỷ luật con cái theo ba cách khác nhau: 1) Bằngcách làm gương, 2) bằng lời nói và sự chỉ dẫn và thứ 3) bằng cách sửa phạt.

1. K
   ỷ luật bằng cách làm gương.

Lần nọ, một bà mẹ nhiếc móc cậu con mười tuổi vì đã đi đóng một đôi giàytrên hai trăm ngàn. Nhưng đứa con trai chống đối,“Nhưng mẹ mới vừa mua mộtcái Tivi để xài riêng, nó còn mắc hơn đôi giày của con nhiều. Còn cái Tivicũ mẹ định làm gì?” Bà mẹ ngồi trong góc phòng vừa cười lớn vừa búng tay,“Thôi, thôi đừng làm triết gia nữa.”

Hay khi thấy ông cha muốn dạy đứa con bốn tuổi tính siêng năng bằng cáchbảo nó hãy giúp mẹ dọn cơm. Thằng bé lý luận,“Nhưng còn ba thì sao?”. Ba nóhay nằm dài trên giường cả nửa ngày mà chẳng làm gì cả.

Cách sống của chúng ta, những điều chúng ta xem là ưu tiên, những gì chúngta nuôi dưỡng hay thường xuyên bàn bạc sẽ phản ảnh những giá trị về đạo đứcvà tâm linh của chúng ta nhiều nhất. Và chúng ta thường hay truyền đạtnhững điều này lại cho con cái một cách vô ý thức.Đây là chỗ mà chúng tabộc lộ sự mâu thuẫn của mình. Các bậc phụ huynh Cơ Đốc thường hay nói vềnhững giá trị và nguyên tắc đạo đức của Kinh Thánh nhưng trong đời thườngthì lại bám víu vào những tiêu chuẩn của thế gian. Bậc cha mẹ nào hay cótánh phóng đại, hay quan trọng hóa vấn đề thường có những đứa con khoekhoang và xem mình là nhất. Giống như một bé gái ưỡn ngực giữa đám bạn chorằng chúng kém may mắn hơn nó và nói: “Mẹ tao nói tụi bay là một bầy vịtxấu xí, chỉ có một mình tao là đẹp nhất.” Vừa tức cười vừa thấy bi thươngvì thật ra nó chỉ là một đứa rất thường.

Dầu sao đi nữa, con cái vẫn soi mình vào chúng ta. Và chúng ta không thểnào trốn thoát được. Tinh thần ham muốn vật chất của chúng ta, sự tham lam,cách cư xử không hay đối với người khác, hoặc một tinh thần yêu thương, vẻbình thản, sự kiên nhẫn của chúng ta…bất cứ điều gì chúng thấy nơi chúngta đều theo bản năng mà phản ảnh lại qua thái độ và cách cư xử của chúng.Trừ khi chúng đã có một đời sống kinh nghiệm Chúa riêng tư rất sâu đậm cònkhông thì chúng sẽ sống giống y như chúng ta đã sống vậy.

S
ứ đồ Phao Lô nói trong IICo 2:15 rằng,“Vì chúng tôi ở trước mặt DCT và mùi thơm củaĐấng Christ ở giữa kẻ được cứu và ở giữa kẻ bị hư mất”. V
à anh em là bức thưcủa Đấng Christ…” Kỷ luật cao trọng nhất mà chúng ta có thể dạy con cáilà chính đời sống của mình. Cách tốt nhất để kỷ luật con cái là dạy chúngbằng chính đời sống có kỷ luật của chúng ta. Không có hình thức ghi khắctinh thần tin kính nào bền lâu và sâu xa cho bằng một đời sống Cơ Đốc đượcbày tỏ. Ba năm nhận biết Chúa và nhìn xem cách Ngài giải quyết những nan đềhằng ngày đã rèn luyện các môn đồ trở nên giống như Ngài. Khi lấy ĐấngChrist làm gương mẫu và quan tâm nhiều hơn đến cách sống của mình trước mặtcon cái, chúng ta sẽ trở nên những bậc cha mẹ tốt đẹp hơn.

1. K
   ỷ luật bằng lời nói và sự chỉ dẫn.

Lời nói thật có sức mạnh rất lớn. Nhưng nếu xuất phát từ một đời sống vữngvàng, lời nói sẽ có sự khuất phục càng hơn.Hầu hết các bậc cha mẹ tạiPhilippine đều có tài giảng hay. Đây là điều mà chúng ta không nên xaolãng. Con cái cần được dạy dỗ và nhắc đi nhắc lại mãi về những điều caotrọng, tốt đẹp và đúng đắn. Tuy nhiên, lời dạy dỗ không chỉ đến sau khi concái làm điều sai quấy mà thôi. Kỷ luật bằng cách nhắc nhở đến một đời sốngtin kính là phương cách rất phong phú nếu bậc cha mẹ chịu để ý đến những gìđang xảy ra chung quanh họ mỗi ngày.

Có lần một thằng bé bảy tuổi che mặt với vẻ bất mãn khi ngồi vào bàn ăn vàkêu lên, “Mẹ ơi, lại cà tím nữa!” Nó ghét loại rau đậu này lắm đến nỗi cóthái độ cầu nguyện hết lòng mỗi khi thấy trong giỏ đi chợ của mẹ không cócà tím.

Mẹ nó hỏi một câu về sự kiện trong đời sống hàng ngày, “Con có biết nướcBiafra nằm ở đâu không? Thằng bé ngẩng mặt lên và hỏi, “Để làm gì vậy mẹ?”

Mẹ nó trả lời, “Đó là một nước đang có chiến tranh ở bên Châu Phi, và concó biết điều gì đang xảy ra cho vô số con nít ở bên đó không?”

Dạ con không biết, mẹ kể cho con nghe chuyện đó đi.”

Vâng, chúng nó đang bị chết dần chết mòn. Chúng rất ốm, chỉ có da bọc xươngmà thôi và cái bụng thì thật bự.”

Mắt nó mở lớn và miệng hả ra, “Tại sao vậy mẹ?”

“Vì chúng không có đủ cà tím để ăn. Vì chiến tranh nên ba mẹ chúng khôngthể trồng cà được. Họ còn phải bỏ nhà chạy vì đôi bên đánh nhau nữa. Conkhông nghĩ rằng Chúa Jêsus thật quá tốt lành khi Ngài cho chúng ta có càtím, cá và cơm để ăn sao? Mẹ nghĩ bây giờ đến phiên con cầu nguyện.”

Không những thằng bé tạ ơn Chúa vì đã ban cho nó cà tím nhưng còn cầunguyện cho những đứa bé bụng bự nữa. Và hôm ấy nó ăn nhiều cà tím. Từ đótrở đi, nó vẫn ăn cà tím mặc dầu không thích lắm.

Thay vì phê phán, la mắng con cái nặng nề, các bậc cha mẹ nên bày tỏ lòngkhen ngợi khi con cái đạt được điều gì đó, dầu chỉ là những việc nhỏ thôi.Ban thưởng hoặc khích lệ chúng với lời khen ngợi chân thật sẽ giúp chúngrộng lượng với người khác. Ngoài ra, cách dạy dỗ con như thế còn giúp chúngkhôn lớn và tự tin vào chính mình nữa. Ch 17:24 nói rằng việc kỷ luật bằngnhững lời nói dịu dàng, tử tế có sức mạnh kinh khủng. Chúng ta nên thườngxuyên dùng cách này hơn là sử dụng tật nói dai và la hét chỉ đem đến chứngcao áp huyết và đau tim.

Việc kỷ luật bằng lời nói và dạy dỗ con cái phải được xem là điều tự nhiêntrong đời sống. Nó phải xảy ra như một chuyện bình thường hàng ngày. TrongPhu 6:4-7, chúng ta có lời hướng dẫn dành cho cha mẹ, “Hỡi Ysơraên hãynghe, Giêhôva DCT chúng ta là Giêhôva có một không hai.Ngươi phải hết lòng,hết ý, hết sức kính mến Giêhôva DCT ngươi. Các lời mà ta truyền cho ngươingày nay sẽ ở tại trong lòng ngươi, khá ân cần dạy dỗ điều đó cho con cáingươi, và phải nói đến, hoặc khi ngươi ngồi trong nhà, hoặc khi đi ngoàiđường, hoặc lúc ngươi nằm, hay là khi chổi dậy.”

1. K
   ỷ luật bằng hình phạt

Cũng giống như nhiều Mục sư khác, một Mục Sư cao tuổi đã sốt sắng canh giữnhững hình ảnh ở nơi công cộng của ông thời niên thiếu. Có nghĩa là ônggiới hạn con cái vào những sinh hoạt có thể tạo chúng theo những hình ảnhấy. Tuy nhiên, cậu út của ông không phải là đứa dễ bị phỉnh dỗ hay dọa nạtVị Mục sư cao tuổi này nói, “Khi thằng con út của tôi còn nhỏ, chỉ có cáilưỡi của nó là không bị bầm dập mỗi khi bị ăn đòn mà thôi.Nhưng bất chấpviệc kỹ luật của tôi, nó là cái mụt nhọt nhức nhối của gia đình.” Con ôngchống đối tất cả những gì có dính dáng đến ông. Nó sống cuộc đời trụy lạckhiến ông phải bị đau đớn cực độ.

Đối với nhiều bậc phụ huynh tại Philippine, khi nói đến kỷ luật là họ nghĩngay đến một sợi dây nịt hay một cây roi cầm trên tay, một cú đá vào mông,béo tai, mắng nhiếc cùng với một cơn giận điên người. Rủi thay, kỷ luật làđiều còn cao trọng hơn sự cướp đoạt vô tình như thế về phía cha mẹ. Hơn làtrút giận lên con vì mới cãi lộn với vợ hoặc chồng.Hoặc chúng ta bực bội vìcuộc viếng thăm của nhà chồng. Hay vì không được ngủ thẳng giấc. Chúng taphải phạt con cái với mục đích muốn sửa sai chúng, nghĩa là đặt con trẻ vàomột đường hướng đúng đắn. Đôi khi con trai tôi đến hỏi tôi,“Mẹ ơi, tại saohôm qua mẹ đánh con?” Thật sự là tại sao? Tôi chẳng còn nhớ lý do, cả contôi cũng vậy. Việc đánh đòn của tôi với tất cả sức mạnh đã chẳng dạy đượcnó bài học gì.

Tuy nhiên, chúng ta không có ý nói rằng roi vọt không còn ích lợi nữa. Bậccha mẹ nào thật sự yêu thương con cái mình nên thường xuyên dùng roi vọtnếu thấy cần thiết và phải dùng một cách khôn ngoan. Vua Salômôn nói rằng,“Những thương tích và dấu vít làm cho sạch điều ác, roi vọt thấm vào nơikín đáo của lòng. Vì sự ngu dại vốn buộc vào lòng con trẻ, song roi rănphạt sẽ làm cho sự ấy lìa xa nó. Vì thật ra “roi vọt và sự quở trách bancho sự khôn ngoan, còn con trẻ phóng túng làm mắc cỡ cho mẹ mình.” Ch 20:3022:15 29:15.

Nếu chúng ta tin rằng việc kỷ luật là nhằm ích lợi cho một người cách toàndiện thì chúng ta nên bắt đầu công việc ấy khi trẻ còn nằm nôi. Đứa trẻ nàokhông được dạy dỗ ý nghĩa của những từ “không”và “đừng” vào những ngày đầuđời, sẽ là một đứa trẻ khó được chấp nhận khi nó lớn hơn một chút. Một sốbậc phụ huynh nói rằng con trẻ một tuổi thì biết gì, cho nên chúng đượcphép làm bất cứ thứ gì chúng muốn. Nói như vậy là không đúng. Một đứa bé cóthể hiểu được rất nhiều thứ. Chẳng hạn như tại sao một đứa bé ngừng khóckhi bạn bế nó lên và lại gào khóc khi bạn thả nó xuống? Điều này chứng tỏđứa bé được nuôi dưỡng đầy đủ, khỏe mạnh, mỗi lần tả ướt thì đượcthay…Thông thường, nó làm như vậy vì nó biết chắc bạn sẽ phản ứng như thếnào. Vì thế,thói quen đòi bồng ẵm trở thành căn bệnh đau lưng cho hầu hếtcác bà mẹ.

Nhiều nhà tâm lý trẻ con tin rằng sáu năm đầu đời của một đứa trẻ là giaiđoạn quan trọng nhất. Hầu hết những thói quen, sự suy nghĩ, cách thưởngthức và điều chúng cho là có giá trị được hình thành trong những năm này.Đây là những năm mà cha mẹ nên dành sự chú tâm đặc biệt nhất đến cách nuôidưỡng con cái.

Trở lại với vấn đề thực tế, chúng ta thắc mắc: Vậy những lãnh vực kỷ luậtnào giúp gây ấn tượng sâu đậm nơi một đứa trẻ trong khi nó còn dễ tiếp nhậnvà dễ uốn nắn? Để trả lời cho câu hỏi này có lẽ chúng ta cần xem cách nuôidạy con cái giữa những bậc cha mẹ Philippine theo sự quan sát và nghiên cứucủa các nhà nhân chủng học và xã hội học. Mặc dầu chúng ta không thể nóichung rằng tất cả những quan sát dưới đây đều đúng với các bậc phụ huynh ÁChâu, nhưng ít nhất chúng ta cũng biết chắc rằng một vài đặc điểm dưới đâyphản ảnh khuynh hướng chung của nhiều gia đình Á Châu. Một cuộc nghiên cứuvề gia đình người Philippine đã nói rằng:

Những đứa trẻ trong khu vực nói tiếng Tây Ban Nha, được nuôi dưỡng trongkhông khí yêu thương và bảo bọc, nuông chìu và ở dưới uy quyền của cha mẹđặc biệt trong những năm chúng còn bé. Tôn trọng người trên mình là một đứchạnh được ghi khắc sâu đậm…Cha mẹ mong muốn trẻ phải yên lặng và biếtthuận phục hơn là muốn chúng tháo vát và nắm quyền…Đứa trẻ ít bị buộcphải thành công trong công việc, chẳng hạn như phải phát triển những kỷnăng đặc biệt hoặc được đo lường theo những tiêu chuẩn thực hành chínhxác…Nếu chúng tích cực thực hiện những công việc mới mẻ sẽ bị nản chí:đứa nào thử nhưng gặp thất bại sẽ bị la rầy vì đã không nhờ người lớn giúpđỡ.

Một điều nữa đáng để cho các bậc phụ huynh Cơ Đốc phải lưu ý cách đặc biệtlà: “Đứa trẻ cũng học biết rằng người lớn chẳng đáng tin cậy chút nào,những hứa hẹn của họ chẳng qua chỉ là những lời nói vẽ vời cho đẹp lòngngười khác chứ thật ra rất ít dính dáng đến việc làm.”

Hẳn nhiên từ sự nghiên cứu ở trên,chúng ta có thể thấy rằng các bậc cha mẹcó những mặt mạnh cũng như những mặt yếu khi bàn đến vấn đề kỷ luật concái. Chẳng hạn như việc nhấn mạnh đến sự tôn trọng và vâng lời được dạy dỗvới những mục đích hợp lý không phải chỉ làm đẹp lòng người khác về mặt xãhội nhưng đó còn là sự dạy dỗ lành mạnh của Kinh Thánh.Yêu thương và bảobọc con cái là bản năng mạnh mẽ của bậc cha mẹ ở khắp mọi nơi.

Tuy nhiên, có những lãnh vực trong việc dạy dỗ con cái cần được thay đổi.Những điều sau đây rất đáng để chúng ta xem xét:

1. D
   ường như có một nhu cầu cần nhấn mạnh đến tính độc lập và tích cực nơi con cái chúng ta. Điều này trở thành quan trọng hơn khi chúng ta suy xét đến những bậc phụ huynh hay có khuynh hướng quá bảo bọc con từ khi chúng còn nhỏ. Tuy nhiên, đồng thời cha mẹ lại tò mò mong đợi con cái có thể hành động và tự quyết định một khi chúng đã đến tuổi trưởng thành.

Khả năng thực hiện những sự chọn lựa và hành động độc lập bắt đầu khi mộtngười còn rất nhỏ. Chúng ta có thể làm thấm nhuần quan điểm này trên contrẻ bằng cách cho phép chúng tự lựa chọn những điều không ảnh hưởng đến sựxáo trộn, bình an và thứ tự của gia đình. Cho trẻ tự tắm và tự làm vệ sinh,cho nó tùy ý chọn lựa quần áo, trò chơi, tự do sử dụng số tiến mà bạn chonó, hoặc muốn đeo đuổi những sở thích nào cứ tùy ý… là một số lãnh vực màbạn tập cho con cái tự lập. Cha mẹ không cần phải xen vào từng chi tiết nhỏnhặt trong đời sống con cái. Chúng ta nâng cao sự phát triển nhân cách bằngcách cho chúng một số tự do nào đó để chúng thấy rằng chúng là một conngười thật.

Có lần cậu con bốn tuổi của tôi đem về nhà một lon sắt rỉ sét hoen ố đựngnòng nọc trong nước bùn đen ngòm. Nó đặt cái lon quí ấy lên đầu tủ quần áovà không muốn ai động đậy vào hoặc dời chỗ vì sợ rằng những con nòng nọc sẽkhông biến thành ếch. Tôi không muốn nhìn vào mà cũng chẳng muốn quan tâmđến cái lon ấy. Từng ngày cậu con tôi cứ loan báo bao nhiêu con đã bị chếtvà thương tiếc cho từng con. Nếu không thấy cái lon ấy là thân thương vàquan trọng đối với cậu con chắc tôi đã vứt nó từ lâu. Tôi nghĩ tốt hơn lànó cũng tự khám phá được một số điều. Cuối cùng thì hai tuần lễ sau chúngtôi cũng ném lon ấy khi những con nòng nọc đã chết hết.

Qua kinh nghiệm và quan sát, tôi khám phá ra rằng những trẻ nào tự chế đồchơi cho chúng sẽ vui thích với những món ấy hơn là đồ chơi mua ngoài chợ.Cũng giống như những bé trai khác, mấy đứa con trai của tôi rất mê chơi trò“chiến tranh”. Ban đầu chúng tôi mua cho chúng mấy khẩu súng lục bằng nhựacó cả bao súng. Nhưng không giữ được lâu, vì chúng tò mò về những máy mócbên trong nên đã tháo ra thành nhiều mảnh và không bao giờ chịu ráp lại. Vợchồng tôi bảo chúng nên tự chế súng nếu muốn chơi trò “chiến tranh”. Bachúng cho chúng mượn nào là cưa, búa, một mớ gỗ thừa và mấy cây đinh đãdùng rồi. Mấy đứa con trai chăm chỉ mày mò chế tạo đồ chơi không nghỉ taychút nào. Trong hai ngày chúng chẳng làm gì cả ngoài việc chế tạo súng ngắnsúng dài đủ cỡ đủ loại. Sau đó, căn nhà tôi trở thành kho chứa vũ khí đạndược cho tất cả những đứa trẻ chung quanh trong một thời gian dài. Mỗi lầncông bố có “chiến tranh” là lũ chúng ùa vào nhà tôi để lấy vũ khí. Sauchúng lại bắt đầu chán và tặng nhà bếp để làm củi. Tuy nhiên, điều tốt nhấtlà chúng vẫn còn rất cảnh tỉnh khi có một “cuộc chiến” nữa xảy ra.

Không biết vì sao mà trẻ con có vẻ chẳng quan tâm đến vẻ đẹp hoặc sự khéoléo của những món đồ chơi của chúng. Nhưng điều quan trọng hơn chính là sựhấp dẫn của những món đồ chơi do chúng tự sáng tạo và chúng cảm nhận nhữngmón ấy thật sự thuộc về mình. Tôi nghĩ rằng các bậc cha mẹ đã sai lầm khicho rằng càng mua cho con nhiều đồ chơi thì càng làm cho chúng hạnh phúchoặc thỏa lòng. Không phải như vậy đâu. Trẻ con thấy vui thích nơi nhữngmón đồ chơi mà chúng được dự phần vào và thật sự gọi là của chúng.Không gìcó thể so sánh với những món đồ chơi chúng tự chế cả. Mua cho chúng một bộđồ nghề sẽ rất ích lợi cho chúng về lâu về dài trong việc phát triển tínhtích cực, tính sáng tạo và tinh thần tiết kiệm.

1. T
   ính siêng năng chăm chỉ trong công việc là một yếu tố khác mà chúng ta cần dạy cho con cái. Chúng ta có thể làm điều này bằng cách sắp xếp chúng thành những thành viên trong đội làm việc tại nhà.Thỉnh thoảng treo một bảng phân chia công việc ở một chỗ mà ai cũng thấy được chỉ để gây ấn tượng nơi con trẻ rằng mọi người trong nhà đều phải làm việc cũng là điều rất khôn ngoan. Thấy hoặc biết rằng tên mình được liệt kê trên bảng danh sách cũng làm cho chúng hãnh diện vì mình thuộc về gia đình này và đã lớn đủ để được kể tên.

Chúng ta có thể dạy dỗ một đứa bé ở tuổi vườn trẻ tập tành làm một số việctrong nhà. Chúng có thể giúp mẹ dọn cơm, lau chùi bụi ở những chỗ nào chúngvới tới, nhặt đồ chơi, dọn giường, lượm rác, tưới nước vài chậu kiểng vànhiều việc nhỏ nhỏ khác.

Một đứa bé lớp tiểu học có thể được giao cho những công tác thích hợp vớituổi, khả năng và những gì có sẵn nơi chúng. Chúng có thể giúp mẹ rửa chénbát trong những ngày nghỉ học, lau bàn, giặt vớ và khăn tay, tự đánh giày,tự chuẩn bị quần áo cho những ngày đi học, quét nhà, làm việc ngoài vườnhoặc gom củi lại để nhà bếp dùng. Tuy nhiên, chúng ta hãy thử giao phó chocon cái những công việc mà chúng có thể làm tốt trong một thời gian hợp lý,và không đòi hỏi sức lực hoặc sự kiên nhẫn của chúng cách quá đáng. Nếukhông làm như thế, chúng sẽ bị giới hạn, bị nản lòng và sẽ suy nghĩ đếncông việc như những sinh hoạt chán ngắt.

Chỉ định cho con một công tác nhất định không những làm cho chúng thấmnhuần tinh thần trách nhiệm và giá trị của chính mình mà cùng lúc ấy chúngta còn có thể nuôi dưỡng một sự hiệp tác trong gia đình. Là cha mẹ chúng taphải làm gương cho con cái trong việc thực hiện công việc cách hết lòng vàtinh thần vui vẻ. Một bà mẹ hay than van, lúc nào cũng thực hiện công việcnhà với những lời lằm bằm không thể trông mong con mình có tấm lòng vuithỏa trong công việc được.

Cha mẹ cũng có bổn phận làm cho con cái cảm nhận rằng sự góp phần của chúngtrong công việc là điều quan trọng và có giá trị. Như tôi có nói, dầu đốivới trẻ con hay người lớn chúng ta không bao giờ nên hà tiện lời khen và sựtán thưởng về hành động yêu thương mà người thân yêu đã thực hiện cho chúngta.

1. D
   ạy dỗ con cái biết sử dụng những thì giờ nhàn rỗi cách khôn ngoan là một lãnh vực mà hầu hết các bậc phụ huynh đều lơ là hoặc bỏ mặc. Khi con cái chúng ta có giờ nhàn rỗi, chúng sẽ đi đâu và làm gì? Chúng ta có biết không? Những bậc cha mẹ quá bận rộn thường chẳng biết đến.

Giữ con ở trong nhà là một khuynh hướng đang lan rộng của những bậc phụhuynh có khả năng mua một bộ ti vi. Nhưng đây không phải là cách dạy dỗ concái sử dụng thì giờ nhàn rỗi. Các bậc phụ huynh là Cơ Đốc Nhân phải nhậnbiết rằng hầu hết những lời dạy dỗ về đạo đức mà chúng được thâu nhận trong30 phút của giờ lễ bái gia đình sẽ bị quên lãng cách dễ dàng và không muốnthực hành chỉ vì một buổi chiều thoải mái được xem những chương trình Tivikhiêu dâm, phim hung bạo, tội ác hoặc hài kịch rẻ tiền.

Vì thế, trong những gia đình có ti vi,cả cha mẹ và con cái cần phải đồng ývới nhau về thời lượng cũng như những chương trình mà con cái được xem. Sựthật là không phải chương trình nào của tivi đều gây một ấn tượng lành mạnhvà tốt đẹp nơi con trẻ. Vì thế, cha mẹ nên lựa chọn cho con là điều khônngoan hơn.

Trong những gia đình không có sự chọn lựa cẩn thận thì sự rối reng sẽ cùngxảy đến khi mua chiếc Tivi. Cả gia đình không còn ngồi quanh bàn trong giờcơm để trao đổi những câu chuyện hoặc kinh nghiệm trong ngày. Mỗi người tựbưng một tô cơm, miệng nhai nhóp nhép cách lơ là, mắt dán chặt vào màn ảnh. Lúc ấy gia đình có đang tồn tại hay không cũng chẳng biết.Có đứa cònchẳng thèm ăn cho đến khi chương trình mà nó ưa thích được chấm dứt.Cải vãnhau vì chương trình mình đang xem là điều bình thường.

Nếu Tivi là để dùng trong những thì giờ nhàn rỗi, giải trí và nhận thôngtin, thì chúng ta nên dùng nó vào những giờ chúng ta nhàn rỗi và những khimuốn biết tin tức. Nó phải phục vụ chúng ta chứ đừng để chúng ta làm nô lệcho nó. Tivi làm mê hoặc khiến người ta có khuynh hướng lười biếng và muốnngồi không. Những bậc cha mẹ siêng năng sẽ không thích phát triển những tâmtánh như thế nơi con cái mình.

Còn xinê thì sao? Trong một số gia đình, việc giải trí bằng cách đến nhữngrạp chiếu bóng là chuyện bị gạt phăng khỏi cần bàn. Họ không tin rằng phimảnh có một chút giá trị nào đối với Cơ Đốc Nhân. Tuy nhiên, những gia đìnhkhác thì xem tivi trên nền tảng chọn lọc và nó là một phần của sự giải trícủa gia đình. Nếu chúng ta cho phép con cái mình xem xinê, thì điều quantrọng là chúng chỉ được xem vào những thì giờ nhất định và phải được dạy dỗcách chọn lựa phim ảnh.

Đọc những sách hay là một trong những cách khôn ngoan nhất trong việc sửdụng thì giờ nhàn rỗi. Trong một nền văn hóa chỉ thích hướng về những điềutrông thấy được như chúng ta, làm quân bằng nền giáo dục của con cái bằngcách khích lệ chúng đọc sách là điều rất quan trọng.Một cách để thực hiệncông việc này là chúng ta bày sẵn ra những quyển sách khiến chúng phải quantâm. Nếu nơi chúng ta ở có một thư viện công cộng, nên dành thì giờ làmquen với những sách vở ở đó và xem thử sách nào có giá trị đối với con cáichúng ta. Mấy đứa nhỏ xíu thì không cần phải tập tành thú vui đọc sách.Luônluôn chúng có thể bắt đầu bằng cách xem hình.

Lâu lâu cũng nên tuyên bố một kỳ nghỉ hấp dẫn cho cả gia đình. Nguyên mộtngày trên những ngọn đồi, bên bờ biển hoặc tại một nông trại nào đó sẽ chocon cái có những kinh nghiệm và ký ức thú vị. Những gia đình ở thành phốthì nên đi thăm viếng những khu vực lịch sử, những hội chợ về văn hóa nghệthuật hay những cuộc trưng bày vừa hay vừa mang tính giáo dục.Điều tốt nhấtmà những cơ hội như thế đem lại cho chúng ta là một tâm trí giản xả và niềmvui thích sinh động. Nhưng thông thường, cha mẹ là người phá hỏng niềm vuicủa con vì chính những thái độ căng thẳng của họ.

Tính độc lập và tích cực, xem trọng công việc và khôn ngoan trong cách sửdụng thì giờ nhàn rỗi là những điều ao ước mà chúng ta có thể dạy dỗ concái như là một phần gia sản Cơ Đốc. Trong tất cả những điều này, điều cơbản là cả cha lẫn mẹ đều phải kiên định trong việc thực hiện kỷ luật. Nếucha mẹ không thống nhất trong việc dạy dỗ con cái thì không thể có sự hòađiệu được.

Để kết luận, kỷ luật con cái gần như cũng đồng nghĩa với kỷ luật chínhchúng ta là bậc cha mẹ.

Đó là một công tác mà cha mẹ phải đồng ý với nhau để thực hiện với một sựcẩn trọng lớn lao vì cớ sự vinh hiển của Đấng Christ. Và bây giờ là lờikhuyên nhủ dành cho bậc cha mẹ, Phao Lô nhắc nhở chúng ta, “Hỡi người làm cha, chớ chọc cho con cái mình giận dữ, hãy dùng sự sửa phạt khuyên bảo của Chúa mà nuôi nấng chúng nó.”(Eph 6:4)